ભારતની અર્થવ્યવસ્થાને વિશ્વ આતુરતાથી અવલોકી રહ્યું છે. ગ્લોબલાઇઝેશન પછી વર્લ્ડ ઇકોનોમીમાં ભારે પરિવર્તનો આવ્યાં છે. માર્કેટવ્યવસ્થાઓ જટિલ બનતાં આર્થિક વિકાસનાં પરિબળો બદલાતાં રહે છે. અર્થવ્યવસ્થા તથા આર્થિક વિકાસની ક્ષતિ રહિત અને સુયોગ્ય મૂલવણી અઘરી છે. અર્થવ્યવસ્થાની ‘તંદુરસ્તી’ને માપવાનાં માપદંડો અને ધોરણો વિશ્વની જુદી જુદી સંસ્થાઓ માટે અલગ અલગ છે. તેથી વૈશ્વિક અર્થવ્યવસ્થાઓને એક ત્રાજવે તોળવી શક્ય નથી, તો યે કેટલાંક પરિણામો ઊડીને આંખે વળગે છે.

દાયકાઓથી યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ ઑફ અમેરિકા વર્લ્ડ ઇકોનોમીના શિખરે બિરાજે છે.

1980 – 90 ના દાયકામાં વૈશ્વિક અર્થવ્યવસ્થામાં નવો પ્રાણ ફુંકાયો, ત્યારે યુએસએ તથા યુએસએસઆર (સોવિયેટ યુનિયન) વિશ્વની સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થાઓ ધરાવતા દેશો હતા. તે સમયે નોમિનલ ગ્રોસ ડોમેસ્ટિક પ્રોડક્ટના આધારે લાર્જેસ્ટ વર્લ્ડ ઇકોનોમી તરીકે યુએસએ, યુએસએસઆર, જાપાન, વેસ્ટ જર્મની અને ફ્રાંસ પ્રથમ પાંચ ક્રમે હતાં.

વર્ષ 2000 પછી ચીનની આર્થિક પ્રગતિ તેજ બની. 2010માં વિશ્વની અર્થવ્યવસ્થાઓમાં ચીન બીજા ક્રમે આવી ગયું. 2015ના વર્ષમાં વિશ્વની સૌથી મોટી પાંચ અર્થવ્યવસ્થાઓમાં અમેરિકા, ચીન, જાપાન, જર્મની અને યુનાઇટેડ કિંગ્ડમ (યુકે) ટોચના સ્થાને આવી ગયાં.

આ દરમ્યાન ભારતની આર્થિક પ્રગતિને પાંખો ફૂટી છે. ભારતનો આર્થિક વિકાસ ઘણાને આશાસ્પદ લાગે છે, ઘણાને નિરાશાજનક. બંને પક્ષે નિષ્ણાત અર્થશાસ્ત્રીઓના દાવા છે. કોની વાત સાચી માનવી? આમાં સામાન્ય વાચકે શું સમજવું?  એક જ થઈ શકે કે સાચા-ખોટા દાવાઓના વિવાદમાં ન પડવું. વાચકે સ્વયં અર્થશાસ્ત્રના પાયાના મુદ્દા પર નજર નાખવી અને જાતે જ આર્થિક ચિત્રને સમજવા પ્રયત્ન કરવો. આવો, ‘અનુપમા’ના આજના લેખમાં ભારતીય ઇકોનોમીનાં કેટલાંક પાસાંઓ નિહાળીએ. ભારતના સ્વાતંત્ર્ય દિન (15 ઑગસ્ટ) પૂર્વે ‘અનુપમા’નો આ લેખ વાંચી આપ પણ કહેશો: ‘મેરા ભારત મહાન’.

[આપના સ્ક્રીન પર આ લેખ સંપૂર્ણ ન દેખાય, તો લેખના શીર્ષક (ટાઇટલ) પર ક્લિક કરશો.– હરીશ દવે]